W dniu 18 października 2023 r. przewodniczący Parlamentu Europejskiego oraz przewodniczący Rady podpisali dyrektywę parlamentu europejskiego i rady w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywy 2008/48/WE („CCD2”). W ciągu 20 dni od dnia publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wejdzie ona w życie.
CCD2 zastąpi dyrektywę z 2008 r. („CCD1”), jednak zachowa wiele z jej elementów, co w rezultacie uprości proces jej harmonizacji.
Nowa dyrektywa w art. 2 określa nieco inny zakres jej stosowania niż miało to miejsce pod rządami CCD1 określono zakres stosowania dyrektywy, który obejmuje umowy o kredyt konsumencki oraz usługi w zakresie pożyczek społecznościowych. Niektóre wyłączenia dopuszczone w art. 2 dyrektywy z 2008 r. zachowują ważność, jednak usunięto te, które: (i) dotyczą kwot minimalnych (poniżej 200 EUR); (ii) umów leasingu z opcją nabycia towarów lub usług; (iii) kredytów w rachunku bieżącym; (iv) kredytów nieoprocentowanych bez opłat (co wydaje się istotne w kontekście tzw. BNPL (ang. Buy Now Pay Later); lub (v) kredytów które mają być spłacone w ciągu trzech miesięcy i za które pobierane są jedynie nieznaczne opłaty.
Z uwagi na objęcie zakresem stosowania dyrektywy również dostawców usług w zakresie pożyczek społecznościowych, wprowadzono zasady dotyczące formy i treści informacji podawanych w reklamie (art. 8 CCD2). Nowa dyrektywa kładzie też nacisk aby w stosownych przypadkach, pośredników kredytowych lub dostawców usług w zakresie pożyczek społecznościowych do udostępniania przez cały czas jasnych i zrozumiałych informacji ogólnych na temat umów o kredyt. W kontekście obowiązków przedkontraktowych warto zwrócić uwagę, że poza otrzymaniem informacji opartych na standardowym europejskim arkuszu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego (wzorzec stanowi załącznik 1 do dyrektywy), konsumenci mają również otrzymać jednostronicowy skrócony standardowy europejski arkusz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego przedstawiający najważniejsze cechy danego kredytu (załącznik 2). Celem tego nowego obowiązku informacyjnego, jest ułatwienie kredytobiorcom porównanie różnych ofert, w oparciu o krótki arkusz informacyjny zawierający jedynie najważniejsze cechy danej oferty w zakresie kredytu.
Co ciekawe, w art. 10 ust. 1 CCD2 ostatecznie pojawił się wymóg aby stosowne informacje zostały przekazane konsumentowi co najmniej na jeden dzień przed zawarciem umowy, w przeciwieństwie do niedookreślonego terminu wykonania tego obowiązku „w stosowanym czasie przed” (ang. in good time), którym posługuje się aktualnie obowiązująca dyrektywa. W przypadku uchybienia temu obowiązkowi, kredytodawca zobowiązany będzie do przypomnienia konsumentowi, jeden dzień po zawarciu umowy, o możliwości odstąpienia od umowy o kredyt.
CCD2 wprowadza jako zasadę, choć z pewnymi wyjątkami, zakaz sprzedaży wiązanej, jednocześnie dopuszcza sprzedaż łączoną. Ponadto, w art. 15 dyrektywy przewidziano zakaz stosowania domniemania w zakresie wyrażenia przez konsumenta zgody na zakup usług dodatkowych (co obejmuje „domyślnie zaznaczone” pola). Natomiast, art. 17 zawiera zakaz sprzedaży kredytów konsumentom bez uprzedniego złożenia przez nich wniosku i wyrażenia wyraźnej zgody.
W porównaniu do aktualnie obowiązującej dyrektywy zmodyfikowano i rozbudowano obowiązki odnoszące się do badania zdolności kredytowej. Co istotne, w przeciwieństwie do CCD1, która nie dostarczała wytycznych dotyczących podejścia do przyjęcia na podstawie wyników oceny, kredyt może teraz być udostępniany konsumentowi tylko wtedy, gdy wynik oceny jest pozytywny (tzn. „wskazuje, że prawdopodobne jest wypełnienie zobowiązań wynikających z umowy o kredyt lub umowy o świadczenie usług w zakresie pożyczek społecznościowych w sposób wymagany w tej umowie”) – chyba że mają miejsce szczególne i uzasadnione okoliczności. Ponadto gdy, ocena zdolności kredytowej opiera się na zautomatyzowanym przetwarzaniu, w tym profilowaniu, konsumenci mają prawo zwrócić się o interwencję człowieka ze strony kredytodawcy i uzyskać od niego zrozumiałe wyjaśnienie oceny zdolności kredytowej, a także wyrazić swój punkt widzenia i zakwestionować tę ocenę zdolności kredytowej.
Inne zmiany wprowadzone nową dyrektywa obejmują ograniczenia stóp procentowych, rocznych stop procentowych oraz całkowitych kosztów umowy kredytowej. Ten system ograniczeń jest już praktykowany w państwach członkowskich UE (w tym od wielu lat w Polsce), natomiast nie był on ujęty przepisami dyrektywy z 2008 r. Nowa dyrektywa pozostawia decyzję dotyczącą poziomu tych ograniczeń w gestii państw członkowskich UE.
Termin implementacji dyrektywy wynosi 24 miesiące od dnia jej przyjęcia (art. 48).
Tekst CCD2 – https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52021PC0347